Hoewel eczeem vaak een genetische oorzaak heeft en dus niet genezen kan worden, kunnen de lichamelijke klachten (jeuk, roodheid, schilfering) wel verminderen tot een tijd lang wegblijven dankzij de juiste verzorging en behandeling.
Naast de lichamelijke kant, is het niet onbelangrijk om de psychologische effecten op tijd te (h)erkennen en aan te pakken.
Veel mensen die te maken hebben met matig tot ernstig eczeem komen in een vicieuze jeuk-krabcyclus terecht, waarbij lichamelijke en psychologische factoren elkaar versterken.
Om het eczeem onder controle te krijgen is een combinatie nodig van de volgende drie maatregelen. 1+1+1 is hierbij meer dan 3. Eén enkele maatregel zal maar een beperkt effect hebben op matig tot ernstig eczeem.
- Voorkom zoveel mogelijk uitdroging en irritatie van de huid
- Breng dagelijks verzorgende bescherming aan in de vorm van crèmes en zalven ter compensatie van de verstoorde huidbarrière, om invloeden van buitenaf minder kans te geven. Pas ook je bad- of doucheroutine aan.
- Volg wanneer nodig een behandeling volgens de richtlijnen van de arts.
Irritatie voorkomen
De eerste stap in het controleren van je eczeem is uiteraard: triggers (eczeem-uitlokkende factoren) zo veel mogelijk vermijden. Welke triggers specifiek voor jouw huid belangrijk zijn, is persoonsgebonden. Vaak voorkomende triggers zijn: zweten, irriterende (bv. wollen) kleding, stress, vermoeidheid, het gebruik van detergenten en alles wat de huid (nog meer) uitdroogt. Daarnaast kan een allergie (bv. huisstofmijt, voeding) mogelijk het eczeem uitlokken. Het is belangrijk om onder begeleiding van een arts deze factoren op te sporen of uit te sluiten.
Wat kan je zelf doen om eczeemopstoten te voorkomen?
- Draag ademende kledij zoals katoen, linnen… Bij voorkeur in laagjes, zodat je iets kan uittrekken als je het te warm krijgt. Vermijd wol en andere kriebelende of schurende stoffen.
- Voorkom dat je het te warm krijgt. Zet de thermostaat gerust een graadje lager, zeker in je slaapkamer. Vermijd best te warme, bv. wollen of donzen, dekens en kussens.
- Draag handschoenen bij het kuisen. Let op met latex als je hier gevoelig aan bent. Nitril zou hypoallergeen zijn. Om zweten tegen te gaan, kan je eerst katoenen handschoenen aandoen.
- Kies een rustige sport en bereidt je goed voor: draag ademende, vochtabsorberende kledij, neem snel nadien een (lauwe) douche en smeer je goed in (zie verder). Regelmatige beweging heeft een aangetoond positief effect op eczeem.
- Houd je vingernagels altijd kort en schoon om bij krabben zo weinig mogelijk schade aan te richten en geen infectie te creëren. Sommige vrouwen zweren bij kunstnagels om dezelfde reden.
- Echte zeep of ontsmettende handgels drogen de huid enorm uit en vermijd je best. Na een openbaar toiletbezoek zie je jezelf dikwijls geconfronteerd met kleurige en geurige handzeep die niet meteen ideaal is bij eczeem. Was je handen dan met gewoon water. Zeepschuim is milder en is in opmars, mogelijk reageert je huid hier beter op.
- Vermijd parfums en sterk geparfumeerde huidproducten, omdat zij de huid uitdrogen en mogelijk irritatie veroorzaken.
- Ook ingrediënten als bewaarmiddelen, alcohol, kleurstoffen in cosmetica kunnen irritatie veroorzaken. Wees om die redenen voorzichtig met make-up, aftershaves, deodorants en ontharingsmiddelen. Als je reactie merkt, probeer dan eens een hypoallergeen product.
- Hard (kalkrijk) water kan je huid tijdens het wassen uitdrogen. Als je hier last van hebt, kan je een waterontharder overwegen. Aangepaste bad- en doucheproducten gaan het uitdrogende effect tegen.
- Vermijd indien mogelijk vervuilde omgevingen d.w.z. met slechte luchtkwaliteit, veel sigarettenrook
- Zoek vooral in drukke tijden voldoende rust en ontspanning op.
En verder…
Beroepskeuze
Wanneer je lijdt aan eczeem is niet elke beroepskeuze zo’n goed idee. Beroepen waarbij je regelmatig wordt blootgesteld aan chemische producten (bv. kappers, schoonmaak, schoonheidsspecialisten), allergenen (bv. groenonderhoud, dierenverzorging), grote temperatuurschommelingen of een hoog stressniveau kunnen je eczeem systematisch verergeren. Je kan jezelf veel leed besparen met een andere beroepskeuze. Ook beroepen waarbij je regelmatig je handen moet wassen kunnen een risico zijn. Handschoenen kunnen een oplossing zijn, maar kunnen ook irriteren bij regelmatig gebruik.
Erfelijke factoren, weersomstandigheden, onze omgeving en ons stressniveau hebben we helaas niet (altijd) onder controle. Na een tijd kan dit psychologisch ontmoedigend zijn, vooral omdat je niet zeker weet wat de oorzaak is van je eczeem en dus ook niet hoe die te vermijden. Probeer daarom te focussen op de factoren die je wel kan controleren.
Er is geen wetenschappelijke grond dat bepaalde voedingssupplementen of voedingsrestricties – noch bij de patiënt noch tijdens de zwangerschap – eczeem kunnen voorkomen. Tenzij in het uitzonderlijke geval dat er een voedingsallergie in het spel is. Wel kan een algehele goede gezondheid – door gezonde voeding, beweging, mentaal evenwicht en voldoende slaap – de huid natuurlijk alleen maar ten goede komen. Verwacht hiervan geen wonderen, maar ga ook niet voorbij aan het belang hiervan.
Beschermende en hydraterende verzorging
Als je huid aanleg heeft voor eczeem, is de huidbarrière vaak onregelmatig of verstoord, waardoor invloeden van buitenaf – zoals koud en guur weer – nog meer irritatie kunnen opwekken. Veel mensen met eczeem hebben daardoor meer last in de winter. Door middel van een goede dagelijkse verzorging kan je die barrière versterken. Dit zal je comfortgevoel en de periodes tussen eczeemopstoten vergroten.
Die dagelijkse verzorging bestaat uit crèmes en/of de vettigere zalven. We spreken hier niet van producten die medicatie bevatten, maar van onderhoudszalven die tot doel hebben om de huid te hydrateren en de jeuk te verzachten.
Welke zalf/crème kiezen?
Er is een verschil tussen de comedogene zalven en de niet-comedogene crèmes. Comedogeen wil zeggen dat de zalf de huidporiën grotendeels afsluit, bv. vaseline of paraffine. Een crème is een emulsie van water en vet en sluit daardoor de huid niet af. Een vettige zalf kan wonderen doen als je huid extreem droog is, maar een teveel aan warmte en zweet kan niet gemakkelijk weg. In de zomer, na het sporten of voor minder droge zones kan een crème dus beter geschikt zijn. Dit hangt van je persoonlijke voorkeur en van je huid af.
Het is voor iedereen even zoeken naar een product dat voor jou goed werkt. Soms kan een neutraal product uit de supermarkt of natuurwinkel volstaan, andere mensen verkiezen een product van een gespecialiseerd merk uit de apotheek en nog anderen een door de apotheker zelfbereide formule (magistrale bereiding). Je kan ook verschillende crèmes hebben voor verschillende lichaamsdelen (gezicht, handen, voeten, lippen), seizoenen of situaties. Vraag in de apotheek zeker naar staaltjes van gespecialiseerde merken om ze eerst uit te proberen (ook handig voor onderweg en op reis!).
Onderhoudszalven en -crèmes zijn gemaakt op basis van vette ingrediënten die met water worden gemengd met behulp van een of meerdere emulgatoren en additieven.
- Typische vette ingrediënten zijn paraffine, vaseline, shea/karitéboter, cetomacrogolwas, witte bijenwas en plantaardige oliën. Lanoline of wolvet wordt ook gebruikt, maar sommige mensen reageren hier allergisch op. De vette laag beschermt de huid tegen indringers en zorgt ervoor dat die niet verder uitdroogt.
- Glycerine/glycerol, ureum, panthenol (provitamine B5), niacinamide (vitamine B3) e.a. worden dikwijls toegevoegd als hydraterend middel. Deze stoffen helpen de huid om beter vocht vast te houden en dus soepel te blijven.
- Salicylzuur en ureum verwijderen dode huidcellen en schilfers, waardoor de actieve stof dieper in de huid kan doordringen. Dit kan wel een licht prikkend gevoel geven.
- Andere ingrediënten zijn bijvoorbeeld kalmerend/jeukstillend (bv. zinkoxide), wondverzorgend of antibacterieel.
- Daarnaast kunnen in kant-en-klare crèmes bewaarmiddelen en parfums toegevoegd zijn.
Uiteraard is het belangrijk dat deze ingrediënten zelf geen irritatie opwekken. Heb je aanleg voor of een vermoeden van (contact)allergie?
- Als je allergische symptomen opmerkt, laat je dan testen door een dermatoloog. Alleen op die manier kan je bepalen welk ingrediënt hiervan de oorzaak is.
- Laat je niet misleiden door de labels ’hhypoallergeen’, ’geschikt voor de gevoelige huid’, ’1100% natuurlijke ingrediënten’ en zelfs ’getest door dermatologen’. Deze labels geven weinig garanties: elke stof is immers een potentieel allergeen, het risico is alleen wat kleiner. Testen gebeuren niet op mensen die effectief eczeem hebben. Bovendien zit er vaak een marketingstrategie achter.
- Leer de ingrediëntenlijsten van cosmetische producten ontcijferen.
- Test elk product waar je over twijfelt eerst in kleine hoeveelheid in je elleboogplooi, gedurende één tot twee weken.
- Meer over allergie voor cosmetische ingrediënten: https://www.ncv-cosmetica.nl/infocentrum/allergiehulp/
Hoe en wanneer smeren?
Smeer je minstens een- tot tweemaal per dag helemaal in met de crème/zalf van jouw keuze.
Naargelang het seizoen, je omgeving, activiteit of de conditie van je huid kan het nodig zijn om meerdere keren per dag te smeren. Het kan daarom best handig zijn om een kleine tube mee te nemen naar school of werk.
In het begin moet je leren om tijd te maken voor dit smeerritueel en geen plekjes te vergeten. Na een tijd wordt dit routine. Start bijvoorbeeld bij je gezicht en werk zo langzaam naar je voeten toe. Zorg ervoor dat je zeker alle droge plekken ingesmeerd hebt, zoniet je hele huid.
Smeer niet tegelijk een hydraterende en een behandelende crème. Begin met de minst vette zalf, laat die ongeveer een half uur tot een uur intrekken, en smeer er dan de andere over. Of smeer bijvoorbeeld ’˜s morgens de hydraterende zalf en ’˜s avonds de behandelende zalf, zodat die ’˜s nachts goed kan intrekken. Soms is een behandelende zalf zelf ook voldoende vettig.
Smeerschooltjes
Om jonge kinderen en hun ouders te laten kennismaken met deze ziekte en te helpen de nieuwe verzorgende routine aan te leren, zijn er de atopiescholen of smeerschooltjes. Tijdens dit therapeutisch educatief programma, bestaande uit één tot enkele sessies, is er meer tijd dan tijdens de consultatie voor de dokter en de verpleegkundige om uitleg te geven. En natuurlijk is er ook ruimte om ervaringen te delen, te experimenteren en te oefenen. De kinderen zien bovendien dat ze niet alleen zijn met hun eczeem.
In Vlaanderen kun je terecht in verschillende ziekenhuizen, waaronder het UZ Gent en UZ Leuven, na doorverwijzing door je eigen dermatoloog. Vraag bij de organisatoren na wanneer het volgende smeerschooltje gepland is:
UZ Gent
dermatinfo@uzgent.be
09 332 18 81
UZ Leuven
dermatologie@uzleuven.be
016/337950
Douche en bad
- Om uitdroging van de huid te voorkomen en tegelijk het risico op infecties te verkleinen, wordt een dagelijkse wasbeurt van 5 minuten
- Gebruik niet te warm water om je te wassen, 35°C is prima.
- Gebruik neutrale en hypoallergene douchegels of -oliën. Er bestaan verschillende producten specifiek voor de overgevoelige tot atopische huid, die ingrediënten bevatten om de huid te kalmeren en te hervetten zonder te irriteren. Dergelijke producten neutraliseren ook het uitdrogen van de huid door (kalk in) het water.
- Voor de droge, geïrriteerde hoofdhuid is een dagelijkse smeerbeurt lastig. Er bestaan wel aangepaste shampoos. Je kan een uur voor een wasbeurt een neutrale lotion of olie inmasseren ter verlichting van je klachten. Fà¶hnen en stijlen droogt de hoofdhuid sterk uit.
- Dep je huid droog na de wasbeurt. Wrijven warmt de huid immers weer op en zal de jeuk verergeren. Smeer je huid meteen daarna in met je onderhoudszalf (eventueel aangevuld met een behandeling), zodat je huid het laatste water nog een tijdje kan vasthouden en daardoor soepeler voelt.
Sommige mensen hebben af en toe ook baat bij één van grootmoeders’ trucjes:
- Een bad met stijfsel (van rijst of aardappel) wordt wel eens aangeraden om de jeuk te stillen, vooral bij kinderen. Maak een papje door een eetlepel (voor een kinderbadje) of 100g stijfsel (voor een gewoon bad) aan wat kokend water toe te voegen en doe dit in het badwater.
- Zeezout of bleekmiddel in het badwater ontsmetten de huid en verminderen zo de kans op infecties. Let wel op: voeg niet meer dan 0.005% chloor toe en vermijd contact met ogen en mond. Chloor verstoort enigszins de natuurlijke pH-balans van de huid. Zowel chloor als zout kunnen de huid ook irriteren en uitdrogen. Houd je dus aan een korte badtijd, spoel de huid nadien goed af met schoon water en smeer je goed in.